مالیات برارزش افزوده رابهتربشناسیم

مالیات بر ارزش افزوده در دهه های اخیر مورد پذیرش بیش از ۱۲۰ کشور جهان قرار گرفته است. این مالیات که از ارزش افزوده ی بنگاه ها در مراحل مختلف تولید و توزیع دریافت می شود ، مزایای گوناگونی همچون پایین بودن نرخ مالیاتی ، کاهش انگیزه ی فرارمالیاتی و خنثی بودن نسبت به متغیرهای اقتصادی دارد و منبع قابل اعتمادی برای کسب درآمد برای دولت به شمار می رود. از سوی دیگر قابلیت انعطاف پذیری مالیات بر ارزش افزوده بسیار زیاد بوده و می تواند در هر نظام اقتصادی به کار گرفته شود. 

بنابراین با توجه به معضلات نظام مالیاتی در ایران ، این مالیات می تواند به عنوان یک راه حل برای رفع معضلات موجود به کار گرفته شود. در حقیقت مالیات بر ارزش افزوده ، نوعی مالیات چند مرحله ایی است که به کالاها و خدمات تعلق می گیرد و منظور از آن ، گرفتن مالیات از اضافه ی ارزش کالاهای تولید شده یا خدمات ارایه شده در مراحل مختلف تولید و توزیع است. مالیات بر ارزش افزوده در تمامی سطوح تولید بر تفاوت بین فروش بنگاه ها و خرید آن ها از دیگر بنگاه ها برقرار می شود. ممکن است سیاستمداران به انواعی از ثمرات مالیات بر ارزش افزوده علاقه مند باشند ،

 از قبیل: ۱- درآمد حاصل شده 

۲- مقایسه بین المللی ترکیب مالیات ها 

۳- برابری 

۴- خنثی بودن 

۵- تورم

 ۶- تراز تجاری

 ۷- پس انداز ملی 

۸- هزینه های اجرایی 

۹- اندازه دولت. 

یکی از پرسش های اساسی در مورد مالیات بر ارزش افزوده ، اثر تورمی آن است. در واقع یکی از ملاحظه های اولیه ی کشورهایی که پذیرش این مالیات را مدنظر دارند ، بیم از تورم زایی حاصل از اجرای این روش مالیاتی است. به ۲ دلیل مطالعه روی اثرهای تورمی مالیات بر ارزش افزوده همراه با مشکلات اساسی رو به رو است : نخست آن که در بیشتر کشورهای پذیرنده ، این مالیات جانشین مالیات های دیگر شده و اثر تورمی خالص ناشی از مالیات بر ارزش افزوده غیرقابل تشخیص شده است. از دیگر سو ، در دوره ایی که این مالیات در بیشتر کشورهای جهان گسترش یافته است ، ( اواخر دهه ۶۰ و ۷۰ و ۸۰ میلادی ) اقتصاد کشورهای مورد نظر به علت شوک های اقتصادی جهانی و داخلی ، دست خوش تغییرهایی بوده است. تغییرهای نرخ نفت یکی از عمده ترین شوک های فوق محسوب می شود ، در نتیجه تشخیص و تفکیک اثر مالیات بر ارزش افزوده و به طور مثال افزایش در نرخ نفت بسیار دشوار است. اما در موردی که انتظارات تورمی شدید است ، اتخاذ سیاست های تکمیلی زیر در کنترل تورم می تواند موثر باشد : 

۱- اطلاع رسانی و آماده سازی افکار همگانی 

۲- کاهش انواع دیگر مالیات هم زمان با معرفی مالیات بر ارزش افزوده 

۳- انتخاب زمان مناسب برای شروع نظام نوین مالیاتی مثل اطمینان خاطر از عرضه ی کالاها در شروع طرح 

۴- اهدای اعتبار مالیاتی برای خرید کالاهای واسطه . در نظام مالیات بر ارزش افزوده ی تولید کننده ناچار است قبل از فروش محصول مالیات بر کالاهای واسطه ایی را پرداخت کند و این موضوع مشکلاتی را برای تولید کننده به وجود می آورد ، بنابراین برای ارایه ی تسهیلات بیشتر و اتخاذ تدابیری ، می شود با دادن اعتبار مالیاتی مشکل تولید کننده را حل کرد.

 به طور کلی ۳ نوع مالیات بر ارزش افزوده وجود دارد :

 مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی ، مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرفی و مالیات بر ارزش افزوده از نوع درآمدی. مالیات بر ارزش افزوده می تواند به راه های گوناگونی وضع شود. روش مرسوم بین کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) بیشتر روش اعتباری است که اغلب مالیات بر ارزش افزوده به شیوه اروپایی نامیده می شود. و مستلزم آن است که بنگاه ها بدهی مالیات بر ارزش افزوده ی خود را از حذف نرخ مالیات در فروش محاسبه کنند. در مقابل این تعداد ، بنگاه های اعتباری برابر با مقدار مالیات بر ارزش افزوده پرداخت شده بر نهاده های شان ، در مراحل قبل از آن کسر می کنند. روش های دیگری شامل روش کاهشی یا تفریقی است که در آن از بنگاه خواسته می شود نرخ مالیات بر ارزش افزوده را برای تفاوت بین فروش ها و نهاده های قابل مالیات گیری به کار گیرند. 

چنانچه مالیات بر ارزش افزوده به شکل موثر و مطلوب اجرا شود بسیاری از حلقه های زنجیره مبادله های اقتصادی که در وضعیت موجود از نظارت دستگاه مالیاتی و بخش مالیات بر درآمد خارج است کنترل می شود و به این ترتیب بخش مالیات بر درآمد از پایه متحول خواهد شد.