هرآنچه که بایددرباره فروشگاه های زنجیره ای بدانید

فروشگاه زنجیره ای شبکه‌ای از شعبه‌های فروشگاهی است که تحت یک مدیریت متمرکز در مناطق مختلف شهر یا کشور قرار گرفته‌اند و کالاهای مشابهی را عرضه می‌کنند. این فروشگاه های زنجیره ای در کشورهای غربی بسیار معمول و محبوب هستند.  فروشگاه والمارت نمونه‌ای از این نوع فروشگاه‌هاست. البته در ایران هم نمونه‌های زیادی از این فروشگاه‌ها وجود دارد.

به‌گفته‌ی جی ال فری، «فروشگاه های زنجیره ای گروهی از فروشگاه‌ها هستند که کالاهای مشابهی را تحت مالکیت واحد و مدیریت متمرکز ارائه می‌کنند.»

کمیسیون تجارت فدرال (Federal Trade Commission) ایالات متحده فروشگاه زنجیره ای را این‌طور تعریف می‌کند: «سازمانی دارای سهم نظارتی در دو یا چند بنگاه که کالاهای مشابه فراوانی را به قیمت خرده فروشی  عرضه می‌کنند.» اساسا فروشگاه زنجیره ای گروهی از فروشگاه‌ها هستند که در ظاهر به‌هم شباهت دارند، کالاهای یکسانی از نظر نوع و کیفیت را عرضه می‌کنند، مدیریت و مالکیت متمرکزی دارند و از طریق دفتر مرکزی تأمین می‌شوند.

بنابراین سازوکار، دفتری مرکزی وجود دارد و شبکه‌ی گسترده‌ای از شعبه‌ها یا خرده‌فروش‌ها به آن وصل هستند که می‌توانند در بخش‌های مختلف کشور قرار داشته باشند. اما ویژگی اصلیِ انواع فروشگاه زنجیره ای این است که با یک نوع محصول سروکار دارند. بنابراین فکر اصلی که پشت فروشگاه های زنجیره ای قرار دارد، ویژه‌کاری است. در نتیجه می‌توانیم بگوییم که فروشگاه زنجیره ای به‌معنای گروهی از فروشگاه‌هاست که خطوط مشابهی از کالا را با مالکیت واحد در مکان‌های مختلف عرضه می‌کنند. کفش ملی از نمونه ای  فعالِ فروشگاه زنجیره ای در ایران است.

ویژگی‌های فروشگاه های زنجیره ای      

1.       فروشگاه های زنجیره ای در یک خط محصول، تخصص دارند و طیف اقلامی که عرضه می‌کنند، محدود است.

2.       آنها به صورت افقی با هم در ارتباط بوده و تحت نظارت متمرکز هستند.

3.       نقدی کار می‌کنند و به صورت اعتباری فروش ندارند.

4.       تأمین کالا در فروشگاه های زنجیره ای و همین‌طور مدیریت و نظارت بر آنها متمرکز است.

5.       قیمت‌ها ثابت بوده و خریداران نیازی به چانه‌زنی ندارند.

6.       فروش غیرمتمرکز است و هر واحدی به خودیِ خود یک خرده‌فروش کامل محسوب می‌شود.

7.       روی گردش مالی زیاد و سریع تأکید دارند.

8.       این سیستم در زمینه‌ی گسترش شعبه‌هایش انعطاف‌پذیر است.

9.       اقلامی که شعبه‌های یک فروشگاه زنجیره ای می‌فروشند، همگی یک شکل هستند.

10.   اقلامی که فروشگاه های زنجیره ای می‌فروشند، معمولا آنهایی هستند که مشتریان بسیار نیاز دارند و ماهیت‌شان بادوام است، مثل کفش، لباس و غیره.

انواع فروشگاه زنجیره ای

۱. بر اساس مکان

• فروشگاه زنجیره ای محلی : فروشگاه‌هایی که داخل یا اطراف یک شهر فعال هستند با نام فروشگاه های زنجیره ای محلی شناخته می‌شوند.

• فروشگاه زنجیره ای محله‌ای : فروشگاه‌هایی که در سرتاسر طول و عرضِ یک واحد جغرافیایی مشخص واقع هستند، فروشگاه زنجیره ای محله‌ای نامیده می‌شوند.

• فروشگاه زنجیره ای کشوری:  فروشگاه‌هایی که در سرتاسر طول و عرض جغرافیاییِ کشور واقع شده‌اند، فروشگاه های زنجیره ای کشوری نامیده می‌شوند.

۲. براساس کالاهایی که می‌فروشند

مثل لباس، کفش، محصولات خوراکی و غیره.

۳. فروشگاه های زنجیره ای صنایع همگانی

آنهایی که توسط شرکت‌های بخش دولتی برای فروش لوازم خانگی داخلی همچون کالاهای الکتریکی، لوازم گازسوز و غیره اداره می‌شوند.

۴. فروشگاه‌های تولیدکنندگان

آنهایی که توسط تولیدکنندگانی اداره می‌شوند که می‌خواهند محصولات‌شان را مستقیما و بدون دخالت واسطه‌ها به مشتری بفروشند.

۵. سازمان خرده‌ فروشی

فروشگاه‌هایی که تحت مالکیت و اداره‌ی خرده‌فروش‌های بزرگی هستند که هر شعبه‌ای اقلام خود را مستقیما از عمده فروشی ها تأمین می‌کند.

در ادامه با تعدادی از مزایا و معایب فروشگاه های زنجیره ای آشنا می‌شوید.

مزیت‌ها

1.       چنین فروشگاه‌هایی واسطه‌های بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نهایی را حذف می‌کنند.

2.       از مزایای خرید عمده استفاده می‌کنند.

3.       از ویژه‌کاری در محصول خاصی بهره‌مند هستند.

4.       یک‌پارچگی قیمت‌ها و کیفیت محصولات در همه‌ی شعبه‌ها حفظ می‌شوند.

5.       اگر یک شعبه کالایی کم بیاورد، می‌تواند آن را سریعا از شعبه‌ی دیگری در همان منطقه یا منطقه‌ی مجاور تأمین کند.

6.       چنین فروشگاه‌هایی فقط نقدی کار می‌کنند.

7.       معمولا هزینه‌های عملیاتی اندکی دارند.

8.       ازآنجاکه نظارت متمرکزی وجود دارد، تبلیغات مشترکی برای همه‌ی شعبه‌ها دارند.

9.       در این سیستم، انعطاف‌پذیری در عمل وجود دارد.

10.    ازآنجاکه شعبه‌ها کالاهایشان را بنابه نیاز از دفتر مرکزی تهیه می‌کنند، ترسی از انبار بیش‌ازحد کالا وجود ندارد.

11.    ازآنجاکه فروش نقدی است، خطر بدهی وجود ندارد.

12.    اگر یک شعبه به‌خاطر ضرر سنگین یا کاهش فروش بسته شود، روی سودآوری کلی چنین سازمانی اثر نمی‌گذارد، چراکه ضرر یک شعبه، روی سود به‌دست آمده از سایر شعبه‌ها تقسیم می‌شود.

عیب‌ها

1.       انواع فروشگاه زنجیره ای انتخاب‌های محدودی در اختیار خریداران قرار می‌دهند، چراکه صرفا با یک خط کالای خاص سروکار دارند.

2.       امکان ارتباط با مشتریان به‌صورت شخصی وجود ندارد.

3.       اگر تعداد شعبه‌ها زیاد باشد، مدیریت درست همه‌ی آنها و محصولات استاندارد دشوار می‌شود.

4.       مدیران شعبه‌ها اختیارات محدودی دارند.

5.       ترس از موجودی بی‌ارزش در انبار وجود دارد، زیرا کالاها نمی‌توانند بلافاصله با تغییرات در تقاضا سازگاری یابند.

6.       هیچ تسهیلاتی برای فروش اعتباری وجود ندارد، و از این رو نمی‌تواند پذیرای طبقات فقیر جامعه باشد.

7.       هماهنگی مناسبی بین دفتر مرکزی و شعبه‌ها وجود ندارد.

8.       چنین فروشگاه‌هایی تنها به بخشی از جامعه خدمات ارائه می‌کنند، زیرا فقط با کالاهای استاندارد سروکار دارند.